Donald Rumsfeld (1932-2021), voormalig minister van Defensie van de Verenigde Staten, werd ooit uitgelachen om zijn uitspraak over de dingen ‘waarvan we weten dat we ze weten, de dingen waarvan we weten dat we ze niet weten, en de dingen waarvan we niet weten dat we ze niet weten’. Maar hij had een punt. In het risicodenken zijn het juist die laatste categorie – de unknown unknowns – die het moeilijkst te vangen zijn, maar vaak de meeste schade aanrichten.
There are known knowns... but also unknown unknowns (Donald Rumsfeld, 2002)
Als actuarissen zijn we goed in het modelleren van wat we kennen. We maken projecties, voeren stresstests uit en bouwen scenario’s. Maar de echte uitdaging ligt in het leren denken buiten de kaders van data en trends. Zwarte zwanen laten zich nu eenmaal niet in Excel vangen. Daarom is het zo belangrijk om onszelf te trainen in het voorstellen van het onvoorstelbare. Reverse stress testing is daar een krachtig voorbeeld van: begin niet bij de aannames, maar bij een extreme uitkomst – een systeem dat onderuitgaat – en werk dan terug. Wat kan er misgaan dat we nu nog niet zien?
Dat vraagt om meer dan rekenen: het vraagt om verbeeldingskracht, lef en een cultuur waarin onzekerheid besproken mág worden. De grootste risico’s schuilen vaak niet in wat we modelleren, maar in wat we buiten beschouwing laten. Als actuarissen zijn we meer dan rekenaars. We zijn ook scenariobouwers, dwarsdenkers en soms de enigen in de kamer die zeggen: “Wat als het tóch gebeurt?”
“Always expect the unexpected.” Niet omdat we daarmee alles kunnen voorzien, maar omdat het onze systemen veerkrachtiger maakt — en ons vak relevanter dan ooit.
Deze blog is op persoonlijke titel geschreven
