Een prachtig voorbeeld daarvan vind ik de Taj Mahal in India. Van veraf een adembenemend gebouw met prachtige, symmetrische contouren. Maar dichterbij zie je unieke details. Ook figuurlijk heeft afstand effect. Bijvoorbeeld emotionele afstand, waardoor je tijdens de vakantie het bezoeken van familie en vrienden of het lezen van een goed boek gaat herwaarderen ten opzichte van het altijd maar werken. En zo blijkt dat veraf en dichtbij geen tegenstellingen zijn, maar twee kanten van dezelfde munt.
Voor het kijken naar het waarderen van financiële grootheden en risico’s geldt ook dat veraf en dichtbij belangrijke factoren zijn. Dat kan gaan om bestuurlijke afstand, maar ook om tijd. Bij pensioenfondsen bijvoorbeeld. Hoe verhouden de pensioenen van de uitkeringsgerechtigden zich tot die van jonge premiebetalende deelnemers? Hoe waardeer je korte termijn risico’s, zoals korten of niet kunnen indexeren, ten opzichte van lange termijn risico’s, zoals lang-leven-risico en voldoende rendement behalen. Of, hoe verhoudt een kapitaalgedekt stelsel zich tot een omslagstelsel, niet alleen nu, maar ook over 50 jaar gegeven de vergrijzing.
Dichtbij kan dan soms een hogere prioriteit of belang hebben dan veraf.
In besluitvormingsprocessen zal je beide zaken moeten afwegen. Daarbij is van belang dat je beide kanten van dezelfde munt onderkent. En dat je rekening houdt met het achterliggende doel. Dichtbij kan dan soms een hogere prioriteit of belang hebben dan veraf. Bij de waardering hiervan is het goed niet te vergeten dat we allemaal last hebben van “biases”. Bijvoorbeeld dat wat dichtbij en zichtbaar is, “zwaarder“ weegt dan wat veraf is. Dit speelt in de pensioendiscussie zeker een rol. En zodra dat gecombineerd wordt met “anchoring”, in wat in het hier en nu is, wordt de discussie lastig. Ik blijf kreten als “de pensioenvermogens zijn heel hard gegroeid” ingewikkeld vinden als je dat niet in verband brengt met de enorme groei aan pensioenverplichtingen. Laat staan dat je evenwichtige discussies ziet waarin gewezen wordt op het gegeven dat nu niet korten (“loss aversion”), betekent dat de risico’s voor de jongeren in het pensioenfonds op tekorten toeneemt.
Onderdruk de neiging om voor de gemakkelijke statements te gaan en durf de andere kant van dezelfde munt te benoemen! En draag daarmee bij aan een eerlijke pensioendiscussie.
Deze blog is op persoonlijke titel geschreven.
